Super, świetnie, brawo!!!! Po co to mówisz?

W grupie dwulatków dzieci malują za pomocą małych gąbek. Wychowawca siedzący przy jednym ze stolików z trojgiem dzieci zachęca je (a przynajmniej tak mu się wydaje) do pracy mówiąc: Świetnie! Brawo! Super wam idzie! I teraz pojawia się wątpliwość co jest świetne?, komu i za co należą się brawa?, i co dzieciom idzie super?…

Informacja zwrotna to werbalny lub niewerbalny sygnał, który odnosi się do działania dziecka lub zdarzeń w jego otoczeniu. Informacja zwrotna może efektywnie pogłębiać zaangażowanie dziecka w wykonywaną czynność oraz wspierać jego uczenie się [1]. Żeby tak się stało, informacja zwrotna musi być jednak czymś więcej niż ogólnym wyrazem podziwu. Musi być konkretna, a nie ogólna, osobista, a nie bezosobowa i dotyczyć przebiegu działania, a nie jego efektu.

Wspieranie dziecięcej samodzielności

Udzielanie dziecku informacji zwrotnej (werbalnej i/lub niewerbalnej) to skuteczny sposób wspierania jego samodzielności. Dlatego zamiast wyręczać dziecko, pomóż mu samemu wykonać zadanie:

Udzielając wskazówek

Wychowawczyni widząc Anię, która ma problem z otwarciem plastikowego pudełka z klockami podchodzi do niej i mówi To zdaje się być trudne do otwarcia, spróbuj podnieść ten uchwyt do góry (wskazując jeden z plastikowych elementów blokujących pokrywkę plastikowego pojemnika).

Oferując pomoc

Kiedy dziewczynka otworzy część wieczka, wychowawczyni daje jej chwilę, żeby sama wpadła na pomysł, jak unieść pozostałe plastikowe elementy blokujące pokrywę.  Jeśli dziecku nie uda się dokończyć zadania samodzielnie, wychowawczyni może pokierować rączkę Ani i wspólnie z nią otworzyć kolejną blokadę pudełka (mówiąc przy tym Złapię cię teraz za rączkę i pomogę otworzyć pokrywkę tak, żeby dziecko przez cały czas wiedziało, co wychowawczyni zamierza zrobić).

Pomagając dostrzec zależności między wykonywanymi czynnościami

W trakcie otwierania pudełka wychowawczyni cały czas rozmawia z Anią i zwraca jej uwagę na związek między podejmowanymi działaniami i ich efektem Hmmm… więc najpierw sama uchyliłaś plastikową blokadę podnosząc ją do góry, potem razem podniosłyśmy kolejną… Wiedzę, że już nie potrzebujesz mojej pomocy (dziewczynka w trakcie opisywania procesu otworzyła pozostałe elementy blokujące wieczko).

Wspieranie kreatywności i rozwoju poznawczego

Równie ważną funkcją informacji zwrotnej jak wspieranie samodzielności dziecka jest możliwość zawarcia w niej nowych wiadomości. Inaczej mówiąc, informację zwrotną można wykorzystać to po, by wyjaśnić dziecku nowe słowa lub zjawiska, np. Widzę, że połączyłeś różne kolory farby na obrazku i dzięki temu powstał nowy kolor, czy wiesz jaki to kolor? Dziecko, które usłyszy takie pytanie od wychowawcy wie, że jest on zainteresowany jego pracą, a zarazem ośmielone żeby eksperymentować.

Więcej o wspieraniu kreatywności dzieci przeczytacie tu http://www.czymskorupka.edu.pl/czy-prace-plastyczne-pobudzaja-dziecieca-kreatywnosc/

Motywowanie

Informacja zwrotna może również skutecznie motywować dzieci i wspierać ich wytrwałość w dążeniu do celu. Okazując uznanie dla wysiłku dziecka włożonego w wykonanie zadania zachęcimy je do dalszych starań, np. Włożyłeś tyle pracy w ułożenie tych puzzli, wierzę, że uda ci się je dokończyć! Ważne jest, aby informacja zwrotna była spersonalizowana. Jeśli jest kierowana do jednego z kilkorga dzieci siedzących przy stoliku, należy pamiętać o zwracaniu się do konkretnego dziecka używając jego imienia. Formułowanie ogólnych określeń, takich  jak np. Ślicznie!, Super! nie przyczynia się w żaden sposób do wzmocnienia motywacji dziecka, a z czasem nasze pochwały staną się niczym więcej jak sygnałem zakończenia danej aktywności.

Kiedy dzieci nie uczą się na podstawie informacji zwrotnej?

Naukowcy badający pracę mózgu dzieci między pierwszym i trzecim rokiem życia zwracają uwagę, że informacja zwrotna, która jest do nich kierowana nie zawsze uczy, czy motywuje [2]. Jeśli dziecko nie jest zainteresowane samą czynnością np. ubieraniem się, lub udziałem innych osób w tym działaniu, to nie skupia się na informacjach z otoczenia np. na wskazówkach wychowawcy, który demonstruje zakładanie rękawa kurtki. Wtedy nasze starania nie będą pomocne. Dlatego ważne jest, żeby dorosły uważnie obserwował zachowanie dziecka i dał mu czas i przestrzeń, żeby samo zdecydowało, w którym momencie uzna jego wsparcie za potrzebne np. mówiąc Widzę, że starasz się założyć  kurtkę samodzielnie, podziwiam to, jak będziesz chciał mojej pomocy to jestem obok.

Źródła:

[1] La Paro, K. Hamre, B., & Pianta, R. (2012). Classroom assessment scoring system (CLASS) manual, toddler. Baltimore, MD: Paul H. Brookes.

[2] Meyer M, Hassan Vijayakumar S, Bekkering H, Janssen DJC, de Bruijn ERA and Hunnius S (2015) Oops – That was a mistake! How toddler brains react to feedback. Front. Young Minds 3:13

Olga Wysłowska

Była nauczycielka wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, obecnie pracuje na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą: aspektów jakości instytucjonalnych form opieki, wychowania i edukacji dzieci (żłobków, klubów dziecięcych, punktów dziennego opiekuna) oraz procesów doskonalenia zawodowego wychowawców małego dziecka.