Mężczyźni w edukacji małych dzieci – szansa czy zagrożenie?

Czy mężczyźni-opiekunowie naprawdę są potrzebni małym dzieciom? A może stanowią dla nich zagrożenie? 

Mam to szczęście, że pracuję w placówce, w której zatrudnionych jest wielu mężczyzn – wychowawcy, asystenci grup, neurologopeda, asystenci dzieci niepełnosprawnych. Dzieci uwielbiają pana Franco, który co rano przytula te z nich, które mają problem z rozstaniem z rodzicami. Rodzice doceniają jego kreatywność, poczucie humoru, ciepło i umiejętność gry na gitarze. Jednak pojawiają się niekiedy wśród rodziców głosy, że zatrudnianie mężczyzn w placówkach wychowawczo-edukacyjnych może być niebezpieczne…

Męskie wzorce

Czy mężczyźni-opiekunowie naprawdę są potrzebni? Dr Jan Peeters, koordynator Centrum Wczesnodziecięcej Edukacji i Opieki na Uniwersytecie w Gandawie, prezentuje argumenty na rzecz zwiększenia zatrudnienia mężczyzn w placówkach dla najmłodszych [1]:

1. Mężczyźni-opiekunowie służą za przykład rodzicom udowadniając, że opieka nad dziećmi nie jest wyłącznie sprawą kobiet. Mężczyzna-opiekun to dobry wzorzec w obecnych czasach.
2. Żłobki i przedszkola to sfeminizowane środowiska, w których ojcowie przychodzący po dzieci mogą czuć się nieswojo. Dzięki obecności mężczyzn-opiekunów łatwiej nawiązać ojcom (szczególnie młodym) kontakt z pracownikami placówki.
3. Mężczyźni mają inne podejście do dzieci i współpracy z rodzicami niż kobiety – mieszany zespół opiekunów pozwala uczestnikom uczyć się od siebie nawzajem, tworzyć nową kulturę opieki nad dziećmi, gdzie kobiety i mężczyźni dzielą się równo zadaniami. Jest to ważny krok w stronę równości szans w zatrudnieniu w sektorze edukacji małych dzieci.
4. Obecność mężczyzn-opiekunów znacząco zwiększa spektrum doświadczeń społecznych dzieci. Panowie wychowawcy mają własny styl pracy, co sprawia, że dzieci otrzymują większy wybór możliwości działania.
   Badania pokazują, że już 9-miesięczne niemowlęta rozróżniają zdjęcia i  głosy kobiet i  mężczyzn (Martin, Ruble, 2004) [2]. Zanim dziecko skończy 18 miesięcy, wybiera zabawki i gry zgodne ze stereotypowymi preferencjami. 2-latki potrafią nazywać płeć własną i innych osób, zaś 2,5-latki kojarzą zabawki, narzędzia, zawody, a nawet kolory z określoną płcią (Berk, 1997) [3] . W związku z tym ważne jest, aby małe dzieci miały kontakt z dorosłymi opiekunami obojga płci, aby mogły uczyć się ról społecznych odmiennych od stereotypu [4].

Uwaga – mężczyzna!

Gdy kilka lat temu mężczyzna babysitter opiekował się moimi dziećmi, kilku znajomych pytało mnie, czy się nie boję… Spójrzmy teraz na zagrożenia związane z zatrudnianiem męskich opiekunów.

1. Mężczyźni-opiekunowie muszą uważać bardziej niż kobiety ponieważ łatwiej im zetknąć się z oskarżeniami o skłonności pedofilskie (szczególnie po nagłośnieniu afer pedofilskich przez media). Badani przez dr Peetersa we Flandrii mężczyźni (z wyjątkiem jednego) nie spotkali się z uprzedzeniami dotyczącymi wykorzystywania seksualnego, ale około 20% z nich uznaje, że „muszą się mieć na baczności” [1]. Podobnie uważają moi koledzy w placówce, w której pracuję (np. nie robią dzieciom masaży). Rodzice postrzegają dotyk czy uściski ze strony kobiet-wychowawczyń za rzecz normalną, ale mężczyzna, który robi to samo, ściąga na siebie podejrzenia.
2. Mężczyźni muszą niejednokrotnie udowadniać swoje kompetencje wychowawcze. W badaniach dr Peetersa jedna z matek wyraziła wątpliwość, czy certyfikowany opiekun może zmierzyć temperaturę jej chorego dziecka. Z kolei osoby ze środowisk imigranckich potrzebują więcej czasu, by zaakceptować mężczyznę w roli wychowawcy (różnice kulturowe).
3. W pewnych środowiskach/rodzinach wybór pracy w żłobku przez mężczyznę może zostać poddany surowej ocenie społecznej. Mężczyzna „powinien” raczej uczyć dzieci starsze, np. w 6 klasie szkoły podstawowej lub w liceum, niż zawodowo przewijać bobasy! To nie jest praca „męska” według stereotypowego wzorca przekonań. 
4. Obawa o przyszłość – mężczyźni, często jako „główni żywiciele rodziny”, stereotypowo patrząc, muszą szukać dobrze płatnej pracy, a praca w żłobku nie zawsze może to zapewnić. Ponadto wśród badanych przez dr Peetersa mężczyzn-opiekunów pojawiły się obawy, że z wiekiem będą musieli poszukać innej pracy: „Ludzie nie zaakceptują starszego mężczyzny w roli opiekuna małych dzieci. To niesprawiedliwe, ale tak już jest” [1].

Powyższe argumenty dobrze podsumował Josip Šimić, nauczyciel z przedszkola „Medvescak” w Zagrzebiu: „Należy skończyć z dominacją jednej płci w niektórych zawodach. Jest to szczególnie ważne w sferze edukacji i to nie tylko ze względu na praktyczną realizację zasady równości. Tu chodzi o stworzenie nowego człowieka, wolnego od patriarchalnych ograniczeń”. [5]

Z moich doświadczeń wynika, że wychowawcy płci męskiej są bardzo dobrze przyjmowani w placówkach przez większość rodzin, pomimo zdarzających się początkowych obaw.  Uważny wychowawca może pomagać dziecku w stawaniu się tym, kim chce być, akceptowaniu siebie i rozwijaniu swoich zdolności. Niezależnie od tego, czy tym wychowawcą jest mężczyzna, czy kobieta.

Panowie – do dzieła!

Czy w Waszych placówkach pracują mężczyźni? Jak można zachęcić mężczyzn do pracy w żłobku?

Polecam lekturę czasopisma  Dzieci w Europie p.t. „Chłopcy, ojcowie, opiekunowie” dostępnego na stronie Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego Dzieci w Europie nr 23 Chłopcy, ojcowie i opiekunowie 

Źródła:

[1] Peeters, J. (2012) „Uwaga – mężczyźni”, Dzieci w Europie, Nr 23(11), 2012

[2] Martin, C. L., Ruble, D. N. (2004). Children’s search for gender cues: Cognitive perspectives on gender development. Current directions in psychological science, 13, 67-70.

[3] Berk, L.A. (1997). Child development. Boston: Allyn and Bacon.

[4] Röhrborn B. (2012) „Dużo mówić i lubić pomagać tacie”, Dzieci w Europie, Nr 23(11), 2012

[5] Burić, H. (2012) „Co wnoszą mężczyźni do pracy z małymi dziećmi?”, Dzieci w Europie, Nr 23(11), 2012

Gracjana Woźniak

Psycholożka dziecięca, trenerka Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego oraz Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych. Obecnie mieszka i pracuje w Brukseli jako terapeutka pedagogiczna. Mama dwóch chłopców, którzy chodzili do belgijskich żłobków. Interesuje się muzyką, teatrem i sztuką współczesną oraz jazdą na rowerze w nieznane.