Częste rozmowy dorosłych z najmłodszymi dziećmi są kluczowe dla ich rozwoju językowego (1). Dlatego też jakość codziennych doświadczeń dzieci w żłobku w dużej mierze uzależniona jest od kompetencji wychowawców do nawiązywania wartościowych interakcji z podopiecznymi, którym towarzyszy werbalna komunikacja.

Poniżej znajdziecie Państwo 10 wskazówek, jak w codziennych, spontanicznych sytuacjach wspierać rozwój mowy najmłodszych dzieci oraz ilustrujące je przykładowe dialogi między wychowawcami i dziećmi zarejestrowane w czasie badań własnych nad jakością w polskich żłobkach.

1. Nazywaj przedmioty, emocje i zjawiska, to ułatwia dzieciom przyswojenie nowych określeń, ale także może mieć ogromne znaczenie dla ich poczucia bezpieczeństwa i poczucia kompetencji.

W: Co się stało Michałku? (chłopiec jest bardzo zdenerwowany)
D: Nie chcę!!! (chłopiec tupie nogą, i jest czerwony na buzi)
W: Widzę, że jesteś zdenerwowany, czyli wydarzyło się coś co Ci się nie podobało i nie wiesz do końca co zrobić. Może pokażesz mi gdzie się bawiłeś i spróbujemy razem znaleźć rozwiązanie, żebyś nie był zdenerwowany.

 

2. Rozmawiając z dzieckiem podawaj dodatkowe informacje na dany temat.

W: Co narysowałeś?
D: Psa.
W: A czy wiesz jak nazywają się takie białe psy, które mają łatki takie jak te na Twoim obrazku?
D: Nie wiem.
W: To są dalmatyńczyki, które…..

3. Opisuj to co robi dziecko, co umożliwia na ‘wplecenie’ nowych słów, bezpośrednio odnoszących się do doświadczeń dziecka, jak również pozwala przekazać mu wskazówki jak samodzielnie poradzić sobie z trudną sytuacją.

W: Kasiu, widzę, że sama zakładasz spodenki. Założyłaś już lewą nogawkę (wychowawczyni złapała dwoma palcami za lewą nogawkę), ale żeby założyć prawą nogawkę (wychowawczyni pokazała splątaną prawą nogawkę spodni) musisz ją wyprostować. O tak, właśnie tak…

4. Powtarzaj wypowiedzi dzieci, co upewni je, że stosowane słowa i ich formy są właściwe, a jeśli takie nie będą daje możliwość podania właściwych określeń w neutralny sposób.

W: Czym się bawicie?
D: Roboty
W: A… bawicie się robotami, czy mogę pobawić się z wami?

5. Nawiązuj do znanych dzieciom słów i sytuacji, dzięki temu wzbudzisz ich zainteresowanie, a co za tym idzie zaangażowanie w rozmowę, działanie to jest szczególnie pomocne w sytuacji, kiedy chcemy zachęcić do mówienia nieśmiałe lub nowe w grupie dzieci.

W: Kto chciałby poczytać ze mną książkę o zwierzętach? (na okładce pokazanej książki jest żyrafa)
D: Ja widziałem z babcią żyrafę.
W: A gdzie widziałyście żyrafę?
D: W zoo.
W: A jakie jeszcze widziałeś zwierzęta w zoo?…

6. Zadawaj pytania otwarte, które skłaniają dziecko do myślenia i pozwalają mu wykazać się zasobem posiadanego słownictwa.

Co to jest? A jaki jest ten liść? Dlaczego niektóre liście są suche?

7. Opowiadaj o tym, co robisz, zwłaszcza jeśli Twoje działania dotyczą dziecka bezpośrednio. Jest to bardzo ważne zarówno dla rozwoju mowy dziecka, jak również budowania pozytywnej relacji między dzieckiem a wychowawcą (szczególnie ważne w pracy z niemowlakami!!!)

W: A teraz położę Cię na przewijaku i zmienimy pieluszkę. Teraz zdejmuję Ci śpioszki i może być Ci nieco chłodniej, ale to potrwa tylko chwilę…

8. Nie unikaj używania trudnych, rzadziej spotykanych pojęć, posługując się językiem opisowym, podając przykłady i modele (obrazki, zabawki itp.), a także nawiązując do wiedzy dzieci możesz pomóc im zrozumieć z pozoru ‘zbyt trudne’ słowa.

D: Lew (dzieci nazywają plastikowe zwierzątka)
W: Lew, masz rację, Kasiu. To jest lew. Kto wie, co jedzą lwy?
D: Mięso
W: Zgadza się, Marysiu, lwy jedzą mięso, dlatego nazywamy je mięsożercami, bo pożerają, czyli jedzą mięso. Wszystkie zwierzęta, które głównie jedzą mięso, nazywamy mięsożercami. Czy znacie inne zwierzęta, które są mięsożercami?

 

9. Staraj się nawiązywać z dziećmi dialog poprzez używanie języka konwersacyjnego lub tworzenie sytuacji, w których dzieci wykorzystują język w dialogu

D: To pszczółka
W: To jest pszczółka, a co ta pszczółka tutaj robi?
D: Na kwiatku siedzi.
W: A…, pszczółki często siedzą na kwiatku, a wiesz dlaczego?

10. Podawaj dodatkowe wyjaśnienia związane z wypowiedziami dzieci. Traktując jako punkt wyjścia spostrzeżenia i naturalną ciekawość dzieci można przekazać im wiedzę i wykorzystać słowa, które w innym kontekście mogłyby być dla nich abstrakcyjne.

D: Nie ma śniegu.
W: Tak, wczoraj był śnieg, a dzisiaj go nie ma, ponieważ było ciepło i śnieg się roztopił, czyli zamienił w wodę.

Wskazówki zaprezentowane powyżej zostały przygotowane w oparciu o wskaźniki uwzględnione w narzędziu ewaluacji jakości codziennych doświadczeń najmłodszych dzieci w pozarodzinnych placówkach opieki, wychowania i edukacji Classroom assessment scoring system (2)

Źródła:

(1) Katz, J. R., & Snow, C. E. (2000). Language development in early childhood: The role of social interaction. In D. Cryer & T. Harms (Eds.), Infants and toddlers in out – of home care (pp. 49–85). Baltimore: Brookes.
(2) La Paro, K. Hamre, B., & Pianta, R. (2012). Classroom assessment scoring system (CLASS) manual, toddler. Baltimore, MD: Paul H. Brookes.

10 wskazówek jak wspierać rozwój mowy najmłodszych dzieci

Była nauczycielka wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, obecnie pracuje na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą: aspektów jakości instytucjonalnych form opieki, wychowania i edukacji dzieci (żłobków, klubów dziecięcych, punktów dziennego opiekuna) oraz procesów doskonalenia zawodowego wychowawców małego dziecka.

Komentarze 4 thoughts on “10 wskazówek jak wspierać rozwój mowy najmłodszych dzieci

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *