Współczesne badania naukowe dostarczają dowodów na istnienie pozytywnego związku między wysokiej jakości doświadczeniami najmłodszych dzieci (zwłaszcza z rodzin w trudnej sytuacji socjoekonomicznej) w placówkach, a ich rozwojem i późniejszymi osiągnięciami edukacyjnymi [1]. Można zatem przyjąć, że głównym celem wychowawców powinno być zapewnienie wszystkim dzieciom codziennych doświadczeń wysokiej jakości. Czy to jednak wystarczy?
W ostatnich latach świadomość osobistych i społecznych korzyści wynikających z wysokiej jakości doświadczeń dzieci w placówkach wzrasta nie tylko wśród badaczy i decydentów, ale także wśród rodziców i całego społeczeństwa. Niemniej jednak badania sugerują również, że jakość domowego środowiska ma decydujące znaczenie dla rozwoju dziecka, wykraczające poza wpływ doświadczeń w instytucji (tj. żłobku czy przedszkolu) [2]. Stąd też wydaje się naturalne, że tworzenie optymalnych warunków rozwoju dzieci wymaga „połączenia sił” rodziców i wychowawców. Innymi słowy, zarówno rodzice, jak i wychowawcy powinni się wzajemnie wspierać w organizacji warunków rozwoju dzieci zarówno w placówkach, jak i w domu rodzinnym.
Domowe środowisko rozwoju
Wychowawcy mogą czuć się przytłoczeni tym, że poza zapewnieniem dzieciom wysokiej jakości opieki w żłobku, powinni również wspierać ich rodziców w realizacji obowiązków rodzicielskich. Pomocna w ‘oswojeniu’ takiego podejścia może być refleksja nad domowym środowiskiem dzieci, co pomoże wychowawcom zaplanować konkretne działania w tym zakresie. Domowe środowisko rozwoju dzieci jest definiowane przez trzy grupy aspektów, które są ze sobą wzajemnie powiązane [2].
- Struktura rodziny – dotyczy cech charakterystycznych rodziny takich jak liczba jej członków, warunki życia (np. dostępne zabawki, książki, przestrzeń) oraz pochodzenie kulturowe, edukacyjne i społeczno-ekonomiczne.
- Przekonania edukacyjne – dotyczą wartości edukacyjnych, które są ważne dla rodziców oraz ich aspiracji, nadziei i planów dotyczących edukacji dziecka.
- Procesy edukacyjne – to codzienne doświadczenia dzieci w domu (interakcje między dzieckiem a jego rodzicami, innymi dziećmi i środowiskiem fizycznym).
Działania wychowawców na rzecz wspierania rodziny w tworzeniu domowego środowiska rozwoju wysokiej jakości mogą dotyczyć wszystkich trzech wspomnianych aspektów.
6 praktycznych wskazówek, w jaki sposób wychowawcy mogą wspierać rodziny w tworzeniu domowego środowiska rozwoju wysokiej jakości.
- Zachęć rodziców do udziału w codziennych zajęciach organizowanych w placówce. Najłatwiej będzie zaprosić ich do pozostania w sali przez jakiś czas po przyprowadzeniu dziecka lub przed odebraniem go ze żłobka. Może to zainspirować rodziców, do tego jak organizować czas z dziećmi w domu i pozwoli im zaobserwować jak się z nimi zabawić, rozwiązywać konflikty między dziećmi i organizować zajęcia w małych grupach.
- Zorganizuj w placówce małą bibliotekę (może być wspólna dla wszystkich grup). Jeśli do żłobka uczęszczają dzieci pochodzące z innych krajów, spróbuj umieścić w niej książki w językach, którymi się posługują (różnorodność językowa książek może zwiększyć ciekawość poznawczą dzieci) i zachęć rodziny do codziennego „zatrzymania się” przy biblioteczce kiedy wychodzą z placówki.
- Zorganizuj warsztaty, w których będą mogły brać udział całe rodziny, na przykład robienia zabawek lub instrumentów z materiałów pochodzących z recyklingu. Może to zachęcić rodziny do organizowania podobnych zajęć w domu.
- Zorganizuj wymianę zabawek wśród dzieci (z udziałem rodziców). Dla wielu rodzin może okazać się to dużym wsparciem w organizacji atrakcyjnych i wartościowych dla rozwoju dzieci warunków do zabawy w domu. Ponadto zaangażowanie w wymianę zabawek to doskonała okazja do rozmowy z dziećmi i wspólnej refleksji na temat wartości dzielenia się, posiadania i przysługujących im praw.
- Daj rodzicom znać, że jesteś otwarty/-a na dzielenie się swoją wiedzą na temat potrzeb rozwojowych dzieci oraz sposobów zapewnienia im optymalnych warunków rozwoju.
- Zorganizuj małą przestrzeń w placówce, gdzie rodzice i wychowawcy będą mogli porozmawiać przy filiżance herbaty lub kawy (bez obecności dzieci). Takie miejsce może odgrywać ważną rolę w procesie integracji rodzin [3]. Można tam prezentować zdjęcia dzieci biorących udział w różnych zajęciach, ich prace, czasopisma edukacyjne itp. w celu zachęcenia rodziców do refleksji nad zainteresowaniami i rozwojem dzieci.
Podziel się z nami swoimi pomysłami na to, jak wspierać rodziców w tworzeniu wysokiej jakości środowiska edukacyjnego w domu!
Źródła:
[1] Slot, P. (2018). Structural characteristics and process quality in early childhood education and care. OECD Education Working Paper No. 176.
[2] Kluczniok, K., Lehrl, S., Kuger, S., & Rossbach, H. G. (2013). Quality of the home learning environment during preschool age – Domains and contextual conditions. European Early Childhood Education Research Journal, 21(3), 420-438.
[3] Wysłowska. O., Pacholczyk-Sanfilippo. M., Lubomirska. K., (in press). Żłobki w wybranych krajach europejskich. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Była nauczycielka wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, obecnie pracuje na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą: aspektów jakości instytucjonalnych form opieki, wychowania i edukacji dzieci (żłobków, klubów dziecięcych, punktów dziennego opiekuna) oraz procesów doskonalenia zawodowego wychowawców małego dziecka.
PingbackKim są dzieci zagrożone i jak je chronić – Czym skorupka…