Kiedy dzieci wysypiają się najlepiej?

Czyli o tym, jak zorganizować drzemkę dzieci w żłobku, żeby ich odpoczynek był efektywny.

Leżakowanie w żłobku zdaje się być działaniem tak standardowym, że rzadko jest przedmiotem codziennej refleksji wychowawców. Należy jednak pamiętać, że warunki w jakich śpią dzieci, a tym samym ich poczucie komfortu i bezpieczeństwa, mają duże znaczenie dla jakości wypoczynku.

Oświetlenie

Układ nerwowy człowieka jest stale nastawiony na odbieranie, interpretowanie i reagowanie na wszelkie bodźce, w tym bodźce świetlne. Dlatego ważne jest, żeby w czasie leżakowania możliwie zminimalizować dostęp światła w sali, dzięki czemu dzieci łatwiej i szybciej zasną, a ich odpoczynek będzie efektywniejszy. Możliwości lokalowe wielu placówek nie pozwalają na zorganizowanie sypialni dzieci w oddzielnym pomieszczeniu, a co za tym idzie dzieci śpią w salach pełnych rozpraszających je zabawek. Szczególnie w takich sytuacjach zaciemnienie pomieszczenia może ułatwić dzieciom zaśnięcie.

W wielu krajach europejskich dzieci przyzwyczajone są do spania w całkowicie ciemnych pomieszczeniach. Aby zapewnić dzieciom optymalne warunki odpoczynku, w wielu placówkach holenderskich dzieci śpią w pomieszczeniach bez okien, oddzielonych od sal zabaw ‘pełnymi’ drzwiami z małym okienkiem umożliwiającym wychowawcom sprawdzanie, czy któreś z nich nie obudziło się wcześniej lub nie potrzebuje obecności wychowawcy.

fot. Olga Wysłowska

Przytulanki

Maskotka przyniesiona z domu, albo wybrana spośród zabawek z placówki może być bardzo ważna dla zapewnienia dziecku komfortu w czasie leżakowania. Zapach i faktura zabawki, które dziecko dobrze zna oraz ma z nimi pozytywne skojarzenia, dają mu poczucie bezpieczeństwa i ułatwiają zaśnięcie. Coraz częściej, przede wszystkim wśród najmłodszych dzieci, maskotkę zastępuje pieluszka tetrowa. Dzieci często zasłaniają nią buzię, co pozwala na ograniczenie docierania do niego bodźców z otoczenia, które przeszkadzają w czasie zasypiania i snu. Zdarza się, że dzieci żują pieluszki i przytulanki, warto więc żeby wychowawcy przekazując rodzicom pościel do prania przypominali im również o potrzebie ‘odświeżenia’ zabawki dziecka. Można też wspomnieć rodzicom, że najkorzystniej jest jeśli upiorą maskotkę dziecka w tym samym proszku co zwykle, w innym wypadku może się okazać, że zapach nowego detergentu będzie dla dziecka obcy i zabawka nie spełni swojego zadania. Coraz popularniejsze stają się również kocyki z wypustkami, które z powodzeniem łączą w sobie funkcję kołderki i przytulanki.

Muzyka

Muzyka może odgrywać bardzo ważną rolę w czasie leżakowania. Odpowiednio dobrane kompozycje pomogą dzieciom się wyciszyć i zasnąć. Szczególnie polecane do tego celu są utwory relaksacyjne, uspokajające odgłosy natury, odpowiednio wyselekcjonowane utwory klasyczne, a wśród najmłodszych dzieci również biały szum (jednostajny dźwięk przypominający szum morza lub odgłos suszarki). Wybór utworów uzależniony jest od preferencji dzieci, należy jednak pamiętać, że niezależnie od typu nagrania nie powinno być ono włączone zbyt głośno (dziecko bez podnoszenia głosu powinno móc zwrócić się do wychowawcy, jeśli np. będzie chciało się napić). Należy również pamiętać, że muzyka powinna towarzyszyć dzieciom w czasie przygotowania do leżakowania i zasypiania, jednak kiedy dzieci już zasną powinna zostać wyłączona, cisza przyczynia się bowiem do bardziej efektywnej regeneracji organizmu.

Czytanie bajek

Jest absolutnie bezsprzeczne, że czytanie dziecku przed snem jest dla niego wartościowym doświadczeniem. Nie tylko sprawia mu przyjemność, ale też wspiera jego rozwój poznawczy i emocjonalny. Należy jednak pamiętać, że ze względu na dużą liczbę dzieci, a tym samym organizację przestrzeni w sypialni, czytanie dzieciom przed snem w placówce powinno być inaczej zorganizowane niż w warunkach domowych, czy w ciągu dnia. Czytanie książek jest działaniem interaktywnym, dzieci chcą móc oglądać ilustracje w czytanej książce, pokazywać interesujące je elementy obrazków, a te nieco starsze zadawać pytania albo komentować tekst. Jest zupełnie naturalne, że dzieci, które zwykle są zachęcane do aktywnego udziału w czytaniu, również w czasie leżakowania będą chciały ‘być blisko’ książki. Dlatego też wychowawcy powinni zwrócić szczególną uwagę na wybór tekstu, który przeczytają dzieciom przed snem. Najlepiej w takiej sytuacji sprawdzą się te, które są dzieciom bardzo dobrze znane, co zminimalizuje ich potrzebę podchodzenia do wychowawcy. Zasypianie jest również dobrym momentem na czytanie opowiadań pozbawionych ilustracji. W takiej sytuacji, ważne jest, żeby pokazać dzieciom książkę przed leżakowaniem upewniając je, że ‘nic nie tracą’ słuchając opowiadania leżąc, a jeśli zamkną oczy może się zdarzyć, że czytaną historię zobaczą we śnie. Kiedy dzieci zasną, należy przerwać czytanie. Najlepszym towarzyszem snu dziecka jest bowiem cisza.

Ostatnia wskazówka: albo czytanie albo muzyka. Razem mogą okazać się zbyt intensywnym doświadczeniem dla najmłodszych i zamiast pomóc im zasnąć, mogą je rozdrażnić i pobudzić!

WARTO WIEDZIEĆ

Warto zasugerować rodzicom, że zsynchronizowanie czasu drzemki w domu (np. czasie weekendu) i placówce może okazać się bardzo pomocne zarówno dla wychowawców jak i dla nich!

Źródła:
[1] National Sleep Foundation, How Much Sleep Do Babies and Kids Need?
[2] Radwańska, M., Wysłowska, O. (2016). Muzyka w żłobku – refleksja nad praktyką, Problemy Wczesnej Edukacji, 2(33), 204–219.

Olga Wysłowska

Była nauczycielka wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego, obecnie pracuje na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą: aspektów jakości instytucjonalnych form opieki, wychowania i edukacji dzieci (żłobków, klubów dziecięcych, punktów dziennego opiekuna) oraz procesów doskonalenia zawodowego wychowawców małego dziecka.