Czy wychowawcy w żłobkach spędzają zbyt dużo czasu zmieniając pieluchy? Czy zmiana pieluchy jest czynnością, którą trzeba szybko wykonać i „każdy wie jak zmienić pieluchę”?
Opinie tego typu są powszechne i bazują na mylnych wyobrażeniach na temat wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem oraz na temat rozwoju dziecka w pierwszych latach życia. W tym wpisie zapraszamy do refleksji nad znaczeniem interakcji podczas wykonywania rutynowych czynności pielęgnacyjnych, takich jak zmiana pieluchy.
Zmiana pieluchy = ważny moment wychowawczo-edukacyjny
Zmiana pieluch w żłobku jest bardzo żmudna i zwykle mało doceniana. To czynność, która wymaga szeregu określonych działań przed, w trakcie i po zmianie pieluchy każdemu dziecku. Choć działania te są nieodłączną częścią opieki żłobkowej, nie zawsze są postrzegane jako ważne z punktu widzenia rozwoju dziecka.
Tymczasem zmiana pieluchy w żłobku lub w domu, wraz z innymi czynnościami pielęgnacyjnymi (np. pomaganie dziecku w zasypianiu, ubieranie, karmienie), może być ważnym momentem edukacyjnym, w którym może dochodzić do ciepłych interakcji poszerzających doświadczenia dzieci, wspierających ich rozwój, wzmacniających relacje afektywne i przyczyniających się do pewności siebie i dobrego samopoczucia [1, 2, 3]. W wielu żłobkach zmiana pieluchy jest jednym z rzadkich momentów indywidualnej interakcji między dorosłym a dzieckiem, a zatem jednym z niewielu momentów bezpośredniej, wyłącznej uwagi, bliskości i wzajemności. Niemniej wyniki niektórych badań wykazały, że jakość interakcji pomiędzy opiekunami i dziećmi – tak ważnych dla rozwoju i dobrostanu dzieci – jest zwykle niższa podczas rutynowych czynności związanych z pielęgnacją [4, 5], co sugeruje potrzebę lepszego przygotowania wychowawców do realizacji tych działań.
3 ważne aspekty interakcji podczas przewijania
- kontakt wzrokowy,
- rozmowa,
- bliskość fizyczna
W spokojnym otoczeniu mogą umożliwić nawiązanie bliskiej, pozytywnej relacji opartej na zaufaniu, a zarazem być stymulujące poznawczo. Ponieważ w centrum uwagi dorosłego znajduje się jedno dziecko, interakcja ma charakter dwustronny, a dialog jest dostosowany do indywidualnych potrzeb dziecka, łatwiej jest podążać za dziecięcymi próbami komunikacji, rozwijać je oraz używać bogatszego i bardziej zróżnicowanego języka.
Nie bójmy się przytulać!
Przytulanie nie jest niczym przesadnym, i ma znaczenie dla rozwoju kompetencji komunikacyjnych, samoregulacji emocjonalnej i eksploracji świata przez dziecko [6].
W czasie przewijania dziecka można też zrobić maluszkowi szybki masaż, połaskotać go po brzuszku lub stopach. Należy jednak pamiętać, żeby uszanować w tym zakresie indywidualne potrzeby każdego dziecka i jego rodziców, ponieważ bliskość fizyczna ma różne znaczenie w różnych kręgach kulturowych i społecznych. Niektóre dzieci nie lubią buziaków; inne, ze względu na specyficzne potrzeby(np. niektóre dzieci ze spektrum autyzmu) mogą unikać kontaktu wzrokowego i czuć się niekomfortowo będąc łaskotane.
Intencjonalność wychowawcy przy zmienianiu pieluch
Należy pamiętać, że dzieci od urodzenia stale się uczą, nawet podczas posiłku, kąpieli czy przewijania. Badania wykazały, że te momenty w ciągu dnia są kluczowe dla budowania relacji, eksploracji, pobudzania ciekawości, uczenia się, innymi słowy: dla rozwoju. Na przykład, badania przeprowadzone w Szwecji wykazały, że podczas zmiany pieluchy możliwe jest celowe ale i spontaniczne wprowadzenie do rozmowy elementów liczenia, i uczynienie tej sytuacji wartościową w kontekście rozwoju poznawczego dziecka [2].
Educare – czyli co?
Wczesna edukacja i opieka są ze sobą ściśle powiązane. Biorąc pod uwagę edukacyjną rolę opieki żłobkowej, wydaje się, że warto przyjąć, iż rutynowe czynności to momenty edukacyjne służące do uczenia się w naturalnym środowisku. W literaturze międzynarodowej, niektórzy autorzy, odnosząc się do takiej sytuacji, używają terminu educare, który oznacza nierozerwalność edukacji i opieki [1, 7].
Podsumowując, zmiana pieluch to ważny moment i zdecydowanie nie pasuje do użytego w tytule przysłówka „TYLKO”!
Podziel się z nami swoimi doświadczeniami:
W jaki sposób uwzględniasz czas zmiany pieluch w planowaniu aktywności?
Jak można by opisać zmianę pieluchy z punktu widzenia dziecka?
Ten post został zaadaptowany na podstawie wpisu Silvii Barros (Escola Superior de Educação do Instituto Politécnico do Porto).
Źródła:
[1] Bussey, K., & Hill, D. (2017). Care as curriculum: Investigating teachers’ views on the learning in care. Early Child Development and Care, 187(1), 128–137. doi: 10.1080/03004430.2016.1152963
[2] Palmér, H., Henriksson, J., & Hussein, R. (2016). Integrating mathematical learning during caregiving routines: a study of toddlers in Swedish preschools. Early Childhood Education Journal, 44, 79–87. doi: 10.1007/s10643-014-0669-y
[3] Portugal, G. (2011). No âmago da educação em creche: O primado das relações e a importância dos espaços. W: Conselho Nacional de Educação (Org.), A educação das crianças dos 0 aos 3 anos. Estudos e seminários (pp. 47–70). www.cnedu.pt/pt/publicacoes/estudos-e-relatorios/outros/786-educacao-das-criancas-dos-0-aos-3-anos
[4] Cadima, J., Barros, S., Bryant, D. B., Peixoto, C., Coelho, V., & Pessanha, M. (2020). Variations of quality of teacher–infant interactions across play and care routine activities: does adult involvement matter?
[5] Degotardi, S. (2010). High-quality interactions with infants: Relationships with early-childhood practitioners’ interpretations and qualification levels in play and routine contexts. International Journal of Early Years Education, 18(1), 27–41.
[6] Moszkowski, R. J., & Stack, D. M. (2007). Infant touching behavior during mother–infant face-to-face interactions. Infant and Child Development, 16(3), 307–319. doi: 10.1002/icd.510
[7] Dias, D. (2012). O educuidar na creche e jardim-de-infância (nieopublikowana praca magisterska). Instituto Politécnico de Setúbal, Setúbal, Portugal. Available in https://comum.rcaap.pt/handle/10400.26/4316