Natura uspokaja i wyostrza zmysły. Wpływ natury na psychikę małych dzieci

Nawet bardzo żywe i mające trudności z koncentracją dzieci stają się uważne i skupione, gdy wchodzą na zwalone drzewo. Zabawy w środowisku naturalnym uspokajają, ale i wyostrzają zmysły. Otaczające dzieci w naturze bodźce  są zharmonizowane i dzięki temu łatwiej trafiają do „przebodźcowanych” umysłów. Wyzwania przestrzeni naturalnej oraz jednocześnie  jej atrakcyjność powodują, że dziecko ma wewnętrzną motywację do zaangażowania się w podejmowanie wyzwań, szukanie nieszablonowych rozwiązań i  pokonywanie przeszkód.

Impulsem do tego artykułu była historia opowiedziana przez pewną nauczycielkę. Zauważyła ona, że dzieci zachowują się w naturze inaczej: te, które świetnie radzą sobie w placówce, często zupełnie gubią się w przyrodzie. Przytoczyła również przykład żywego chłopca, “trudnego do utrzymania” w czasie zajęć, który przez 40 minut zbierał kwiaty na łące dla koleżanki… Przyjrzyjmy się zatem, jaki wpływ może mieć przebywanie w naturze na psychikę i zachowanie dzieci?

Edukacja na zewnątrz – dlaczego jest tak ważna?

Korzyści płynące z aktywności dziecka na świeżym powietrzu są coraz lepiej poznawane dzięki badaniom naukowym, które dowodzą, że kontakt z naturą wpływa pozytywnie na całościowy rozwój dziecka. Dzieje się tak z kilku powodów. 

Kontakt z naturą:

• Stymuluje rozwój mózgu i poprawia funkcje poznawcze – aktywności na świeżym powietrzu (np. zbieranie drobnych kamieni, kwiatów, liści, obserwacja owadów, a nawet wspinanie się na drzewa) rozwijają uważność, prowadzą do rozwoju funkcji poznawczych takich jak: kreatywność, krytyczne myślenie, rozwiązywanie problemów, umiejętności interpersonalne, umiejętności z komunikacyjne, koncentracja i empatia[1]. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci, którym w sali trudno jest się skoncentrować.
  
• Pozytywnie wpływa na samopoczucie – zabawy na łonie natury rozwijają poczucie wolności, przygody, wyzwań, możliwość eksperymentowania, podejmowania ryzyka, czyli po prostu bycia dziećmi [2]. W przypadku małych, bardzo żywych dzieci potrzeba wyzwań i wolności jest szczególnie łatwa do realizacji na zewnątrz (bieganie, wspinanie się, balansowanie).
  
• Podwyższa samoocenę i poczucie pewności siebie – zajęcia na świeżym powietrzu pozwalają dzieciom na większy stopień samodzielności, przejawianie inicjatywy, podejmowanie wyborów. Zauważono, że poprzez aktywność w przyrodzie dzieci mogą postrzegać siebie jako silne, kompetentne osoby [3]. Dzieci w przyrodzie czują się swobodniej i  pewniej, nie mając ograniczeń takich jak w sali („nie wierć się”, „usiądź”, „nie bujaj się na krzesełku”).
• Wspiera  samoregulację emocjonalną i umiejętności interpersonalne – podczas zabaw i różnych aktywności w naturze dzieci mają wiele okazji do interakcji z rówieśnikami i angażowania się w rozwiązywanie problemów, negocjacje i szukanie rozwiązań [4]. Jest to szczególnie ważne w przypadku dzieci, które często mają konflikty z rówieśnikami.
• Zmniejsza stres – doświadczenia na świeżym powietrzu, w naturalnym środowisku zewnętrznym działają uspokajająco i pozytywnie wpływają na psychikę dzieci, poziom uwagi i skupienia [4].
  A zmniejszenie stresu powoduje, że mniej zapadają na różne choroby –  czyli dodatkowo wzrasta ich odporność…

Wygląda więc na to, że wystarczy “tylko” wychodzić z dziećmi na dwór, aby całościowo wesprzeć ich rozwój! Warto część zajęć prowadzić w naturze (koniecznie w terenie zielonym!) tak, aby lepiej zaspokajać potrzeby małych dzieci. Dzieciom potrzebne są regularne wyjścia i “dotykanie” przyrody od najmłodszych lat. 

Zachęcam do zapoznania się z innymi wpisami dotyczącymi zabaw i zajęć na dworze:

Wychodzimy na dwór: przestańmy szukać wymówek, przeczytajmy co mówią eksperci!

Wyjdźmy na dwór! – porady i zdjęcia na zachętę

Spacery zimą z małymi dziećmi

Żłobek bez zabawek – czy to możliwe?

Źródła:

1. Canning, N. (2010). The influence of the outdoor environment: Den making in three different contexts. European Early Childhood Education Research Journal, 18(4), 555–566.
2. https://earlyyearsoutdooreducation.wordpress.com/outdoor-risky-play-for-all
3. Maynard T., Waters J., & Clement J. (2013). Child-initiated learning, the outdoor environment and the ‘underachieving’ child. Early Years, 33(3), 212–225.
4. Facilitating Social and Emotional Learning Through Outdoor Play. Singapore Kindergarten Impact Project www.nel.moe.edu.sg/qql/slot/u143/Resources/Research/Facilitating%20SEL%20in%20the%20Outdoors_final.pdf

Gracjana Woźniak

Psycholożka dziecięca, trenerka Fundacji Rozwoju Dzieci im. Komeńskiego oraz Stowarzyszenia Trenerów Organizacji Pozarządowych. Obecnie mieszka i pracuje w Brukseli jako terapeutka pedagogiczna. Mama dwóch chłopców, którzy chodzili do belgijskich żłobków. Interesuje się muzyką, teatrem i sztuką współczesną oraz jazdą na rowerze w nieznane.