Co pierwsze przychodzi na myśl, gdy musimy kupić prezent dla dziecka? Dla wielu dorosłych (zarówno rodziców jak i wychowawców w żłobku) pierwsze pomysły są powiązane z płcią dziecka lalka będzie dobra dla dziewczynki, a zabawkowa ciężarówka dla chłopca. Czy dorośli słusznie kategoryzują zainteresowania dzieci na podstawie ich płci?

Badania pokazują, że nasze postrzeganie preferencji dzieci jest zwykle trafne – dzieci rozwijają preferencje dotyczące zabawek powiązane z określoną płcią od bardzo wczesnego wieku [1], więc naturalne jest, że dorośli oferują dzieciom, zabawki, które podobają im się bardziej.

Kolor może kształtować preferencje

Małe dzieci uczą się poprzez obserwację, a także od najmłodszych lat poprzez doświadczanie. Ich preferencje, jeśli chodzi o zabawki i zabawę, kształtują się w odniesieniu do przedmiotów, które mają w swoim najbliższym otoczeniu, ale także poprzez treści, które widzą w telewizji i innych mediach.

Należy pamiętać, że wygląd popularnych zabawek nie jest przypadkowy. Producenci zabawek nieustannie pracują nad maksymalizacją zysków. W badaniu z 2012 r. [2], które dotyczyło jednego z największych producentów zabawek na świecie, odkryto, że silnie kategoryzuje zabawki w konkretnych kolorach, tak by były bardziej atrakcyjne dla określonej płci, ponieważ lepiej się sprzedają. Niepokojące jest to, że badacze ujawnili, że zabawki sklasyfikowane społecznie jako „neutralne pod względem płci” i umieszczane w sekcjach sklepów „zarówno dla chłopców, jak i dziewczynek” mają przede wszystkim cechy charakterystyczne dla chłopięcych zabawek np. są wykonane w kolorach czarnym, brązowym i czerwonym, które są bardziej atrakcyjne dla płci męskiej. Więc nawet jeśli zabawki mają być dla wszystkich dzieci, często oznacza się je etykietami dla chłopców i ogranicza wybór dla dziewczynek, których preferencje są kształtowane przez kolory związane z różem.

Wartość edukacyjna

Okazuje się również, że chłopcy są w lepszej sytuacji, jeśli chodzi o edukację poprzez zabawę zabawkami. Badanie, w którym przeanalizowano wartość edukacyjną poszczególnych zabawek [3], wykazało, że te, którymi zwykle bawią się chłopcy, mają większy potencjał jeśli chodzi o przekazywanie informacji, rozwijanie umiejętności konstrukcyjnych, czytania i pisania. Ale nawet jeśli wartość edukacyjna zabawek, cieszących się popularnością wśród chłopców jest wyższa, oni też tracą przez te podziały. Nie mają tak wielu okazji do zrozumienia mechanizmów i wartości różnych działań np. opiekuńczych, czy związanych z prowadzeniem domu, które mają dziewczynki – lalki, zabawkowe wózki czy odkurzacze są w większości różowe. Co więcej, nadal są dorośli, którzy krytykują chłopców za zabawę „dziewczęcymi zabawkami”. Tak więc chłopcy mają tendencję do pomijania tego rodzaju zabawek i związanych z nimi czynności. Dlatego ważne jest, aby pokazać dzieciom, że niezależnie od koloru wszystkie zabawki są dla każdego.

Reprezentacja płci w książkach

Książki są zwykle uważane za neutralne pod względem płci. Okazuje się  jednak, że nie są już tak ‘sprawiedliwe’, gdy skupiamy się na rolach i płci postaci, które są ich bohaterami. Jak często głównym bohaterem, władcą w królestwie jest mężczyzna lub chłopiec? Jak często pomocnikiem lub opiekunką są kobiety lub dziewczynki? Warto by opiekunki w żłobkach zrobiły od czasu do czasu przegląd biblioteczek w swoich salach, skupiając się na tym konkretnym aspekcie.

Badania pokazują bowiem, że reprezentacja płci w książkach dla dzieci, jeśli chodzi o głównych bohaterów, jest znacząco zróżnicowana [4]. Tylko 31% książek dla dzieci ma bohaterki płci żeńskiej, a jeśli historia jest związana ze zwierzętami, to tylko 7,5%. Postacie kobiece często pojawiają się w książkach w rolach pomocników, ofiar potrzebujących pomocy lub opiekunów. Trend pisania zorientowanego na mężczyzn pozostaje silny, gdy dzieci chodzą do szkoły i widać to w podręcznikach, co okazuje się mieć ogromny wpływ na rozwój dziewczynek. Warto w tym miejscu wspomnieć o badaniu, w którym stwierdzono, że dziewczęta, które czytają w podręcznikach o kobietach-naukowcach, same radzą sobie lepiej na zajęciach z przedmiotów ścisłych [5].

Wybierając więc lekturę dla dzieci, zwróćmy uwagę na kobiecą reprezentację wśród bohaterów, a także na role, w które się wcielają. 

Może wydawać się to oczywiste, ale nadal jest to bardzo ważna wskazówka! Przede wszystkim dorośli muszą przestać oznaczać zabawki dla określonej płci, mówiąc chłopcom, aby nie bawili się lalkami i garnkami, a dziewczynkom – aby zostawiły ciężarówki i klocki dla chłopców. Wychowawcy w żłobku powinni zapewniać wszystkim dzieciom równe szanse edukacyjne, a częścią tego procesu jest nie narzucanie od najmłodszych lat określonych ról społecznych. Im dłużej dzieci będą miały możliwość wyboru, w zakresie rozwijania swoich zainteresowań, tym bardziej będą otwarte na nowe wyzwania. 

Pamiętajmy, że odkurzacze dla dorosłych nie są różowe, więc to nie przedmiot jest kobiecy, tylko kolor zabawki. To samo dotyczy samochodów – mogą nimi jeździć zarówno kobiety, jak i mężczyźni. Przestańmy myśleć o kolorach zabawek, ich reklamach i skupmy się na tym, jak dołożyć wszelkich starań, aby umożliwić dostęp każdego dziecka do zabawek, które uważamy za wartościowe dla jego rozwoju. Nie zapominajmy, że wszystkie dzieci mają prawo do takich kolorów, które im się podobają.

Źródła
  1. Todd, B. K., Barry, J. A., & Thommessen, S. A. (2017). Preferences for ‘gender‐typed’ toys in boys and girls aged 9 to 32 months. Infant and Child Development, 26(3), e1986.
  2. Auster, C.J., Mansbach, C.S. (2012). The Gender Marketing of Toys: An Analysis of Color and Type of Toy on the Disney Store Website. Sex Roles, 67, 375–388. https://doi.org/10.1007/s11199-012-0177-8
  3. Becky Francis (2010). Gender, toys and learning, Oxford Review of Education, 36(3), DOI: 10.1080 / 03054981003732278
  4. McCabe, J., Fairchild, E., Grauerholz, L., Pescosolido, B. A., & Tope, D. (2011). Gender in twentieth-century children’s books: Patterns of disparity in titles and central characters. Gender & Society, 25(2), 197–226.
  5. Good, J. J., Woodzicka, J. A., & Wingfield, L. C. (2010). The effects of gender stereotypic and counter-stereotypic textbook images on science performance. The Journal of Social Psychology, 150(2), 132–147.
Jakie zabawki kupować małym dzieciom?
Magdalena Woźniak-Frymus

Psycholożka; współpracowniczka Fundacji Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komeńskiego; wspieraczka osób w ciąży i połogu; zainteresowania w obszarze rozwoju dziecka skupia głównie wokół wyrównywania szans grup marginalizowanych i wychowania w równości płci. Mama przedszkolaka i żłobkowiczki. Miłośniczka gry w piłkę nożną i żeglarstwa.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *